رسالة فى تعيين البعد بين المركزين و الاوج:

به اتفاق جميع علماء فن هيئت ، از قدما گرفته تا متاخرين، شمس را نسبت به زمين اوج و حضيض است  . حال خواه آن در اثر دور و نزديك  شدن شمس از زمين باشد، همان گونه كه قدماء بدان قائل بودند و يا در اثر قرب و بعد زمين از شمس ، همان طور كه هيويون معاصر قايلند ، بدين جهت بطليموس و اكثر محققين براى اين كه اوضاع شمس را نسبت  به زمين از نظر اوج و حضيض و نيز از نظر سرعت و بطوء توجيه كنند، براى شمس دو فلك فرض كرده اند، يكى به نام فلك ممثل، و ديگرى به نام فلك خارج مركز .
 فلك نخست را به خاطر اينكه مركزش با مركز زمين يكى است، موافق المركز و فلك دوم را به خاطر اينكه مركزش از مركز زمين خارج است، خارج المركز ناميده اند . بنابراين مراد از مركزين كه در عنوان رساله آمده است، دو مركز دو فلك ياد شده است و نيز مراد از اوج، اوج شمس است .
حال بدان كه شناخت  فاصله بين دو مركز مذكور و همچنين شناخت موضع اوج شمس از راه براهين هندسى همواره از اهم مسايل فن هيئت به شمار رفته و مى رود، و چون فصل چهارم از مقاله سوم مجسطى به تحرير خواجه نصير الدين طوسى « قدس سره » حاوى اين دو مسئله بود، استاد علامه حسن زاده آملی «روحی فداه» آن را به منزله متن قرار داد، و رساله تعيين البعد بين المركزين را به عنوان شرح بر آن متن نگاشت . بديهى است  كه اين رساله براى خواص اهل فن و آشنايان به مبانى هيوى و هندسى مفيد خواهد بود .